Stress is een automatische neurologische reactie van ons lichaam op dreigend gevaar.
Wanneer wij met onze zintuigen iets waarnemen waarvan we het gevoel hebben dat ons leven in gevaar is, dan reageert ons systeem direct door ervoor te zorgen dat we overleven. In onze huidige maatschappij maken we direct overlevingsgevaar niet vaak mee. En toch, zonder dat we het in de gaten hebben wordt de neurologische reactie met alle fysiologische processen die erbij horen, regelmatig uitgevoerd in ons lichaam. Daar hebben we geen enkele invloed op.
Algemeen bekend zijn onze 3 overlevingsreacties:
Vechten, Vluchten of Bevriezen
- VECHTEN Stel je bent op de fietst en opeens duikt er vanuit de struiken een hond op. Deze begint heftig te blaffen en bijten naar je voeten. Nog voordat je er over nadenkt steek je een been uit. Je handelt instinctief door terug te ‘vechten’ om het gevaar te ontwijken en zo gevoelsmatig de situatie te ‘overleven’.
- VLUCHTEN Stel je wandelt op een rustige en bekende weg. In gedachten verzonken steek je de weg over en opeens scheurt er een auto vlak langs. Je schrikt, trilt van angst en springt direct achteruit. Je handelt instinctief door te ‘vluchten’ om het gevaar te ontwijken en zo de situatie te overleven.
- BEVRIEZEN Stel je slaapt en schrikt wakker van het geluid van brekend glas. Je bent nu klaarwakker, spitst je oren om te horen waar het geluid vandaan komt. Opeens hoor je voetstappen vlak voor je slaapkamerdeur. De spanning in je lichaam wordt intenser. Je hart gaat sneller kloppen, je spieren spannen zich aan en je voelt je vreselijk bang. Je houdt je adem in, blijft heel stil zitten en wacht op wat komen gaat. Dan opeens vliegt de deur open. De dreiging die in je lichaam is nu compleet. ‘Vechten of vluchten’ lijkt geen optie meer. Je hebt het gevoel totaal de controle te over jezelf te verliezen. Waar je eerst nog kon nadenken, wordt je denken nu volledig geblokkeerd. Je lichaam verstijft van angst, je doet niks en ‘bevriest’.
Elke overlevingsreactie begint in ons brein
Minder bekend is wat er in ons brein gebeurt bij de verschillende overlevingsreacties.
Bij de overlevingsreacties ‘vechten en vluchten’ ben je je nog bewust van de situatie. Hierbij kun je nog nadenken en actief handelen om te overleven. Bij Bevriezing is dat niet het geval en voel je je ‘overgeleverd’ aan de situatie.
Zo’n moment van ‘controleverlies’ heeft directe gevolgen voor onze fysiologie. Bij Vechten of Vluchten gaat je hartslag en bloeddruk omhoog om zoveel mogelijk zuurstof naar je spieren te pompen. Zo ben je klaar en alert om in actie te komen. Bij bevriezen daalt je hartslag bloeddruk en ademhaling juist enorm. Je spieren verslappen en er is eerder sprake van een verstijving in je lichaam en in je brein een bewustzijnsvernauwing
Focussen om te ‘overleven’
Op het meest beangstigende moment durf je niet meer te kijken naar dat wat je leven het meest bedreigt. Alles wat we met onze zintuigen waarnemen voelt op zo’n moment te veel voor ons. Op het meest kritieke moment vernauwd ons bewustzijn en focussen we op iets kleins wat voor ons gevoel nog enigszins behapbaar is. Dan kijken we bijvoorbeeld weg van dat wat ons het meeste angst oplevert. Door te focussen helpt het brein ons om de controle over onszelf weer terug te krijgen.
Simpele details bepalen ons leven
Alles wat we met onze zintuigen waarnemen, wat je ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt (tastzin), wordt vanaf onze geboorte opgeslagen in ons brein en op een later tijdstip gebruikt als vergelijkingsmateriaal. Dus ook zo’n angstig moment wordt opgeslagen in je brein samen met de overlevingsfysiologie die in je lichaam aanwezig was op dat angstige moment.
Zo liggen simpele details zoals kleuren, vormen, bewegingen, geluiden, gezichtsuitdrukkingen, woorden etc. in de vorm van codes opgeslagen in je brein samen met de codes die zorgen voor de fysiologie van je lichaam. Ons brein werkt op basis van een Stimulus-Respons. Net als een computer, die puur werkt op basis van coderingen.
Zodra er zintuigelijke gegevens binnenkomen die je brein al herkent van eerdere situaties, dan worden die fysiologische codes uitgevoerd in je lichaam die ooit eerder zijn opgeslagen. Zo kunnen we als mensen zomaar opeens getriggerd raken in ons huidige leven op basis van details uit ons verleden.
Hoe raken wij als mensen Burnout?
Triggers, in de vorm van zintuigelijke waarnemingen in het heden, die te maken hebben met ons verleden, zorgen voor een sterke fysiologische verandering in ons lichaam. Wanneer we in een omgeving leven of werken waar we vaak getriggerd worden en ons niet prettig voelen, dan blijven die stress- of overlevingsgevoelens ons veel energie kosten.
Door langdurige triggering raakt onze fysiologie uit balans, met alle fysieke, emotionele en mentale gevolgen die erbij horen. We durven ons bijvoorbeeld niet meer te uiten. We blijven rondlopen met negatieve gedachten en gevoelens of krijgen te maken met allerlei vage lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, buikpijn, nek- of schouderklachten etc. Zonder gerichte actie of oplossing blijft een omgeving triggeren en veel stress opleveren. Dit leidt uiteindelijk tot burnout.
Vaak overkomt een burnout juist de mensen die van aanpakken weten. Hun doorzettingsvermogen maakt dat ze te lang doorgaan, waardoor ze te maken met allerlei emotionele, mentale of fysieke klachten. In eerste instantie zijn ze zich nog niet bewust van deze klachten. Maar geleidelijk aan slaat de vermoeidheid toe en wordt iemand zich bewust dat de klachten mogelijk met stress te maken hebben.
Preventie bij Stress of Burnout
Hoe sneller op de werkvloer besproken wordt over wat opvalt, wat er speelt of waar een persoon zelf mee worstelt, hoe sneller een negatieve spiraal doorbroken kan worden. Soms geeft iemand zelf al aan dat de werkomgeving al een tijdje niet fijn meer aanvoelt. Soms ook is er sprake van onredelijk gedrag en wordt er geklaagd binnen de organisatie. Soms meld iemand zich ziek als gevolg van fysieke of emotionele klachten en komt overspannen thuis te zitten. Hoe sneller iemand zich bewust wordt dat er iets aan de hand is. hoe sneller de oplossing in zich is.
Wat kan je zelf doen?
Burnout heeft te maken me langdurige triggering waardoor je fysiologie uit balans raakt en je energielevel daalt. Wanneer je je bewust wordt van je stress en de daarmee gepaard gaande fysieke klachten, neem vooral meer rustmomenten. Dan zal burnout minder snel ontstaan. Bespreek je klachten en gevoelens met je directe omgeving en ook kopje werk met iemand die je vertrouwt. Begrip vanuit het thuisfront en je werkomgeving helpt om meer ‘rust’ te kunnen nemen en om voor jezelf te onderzoeken hoe deze situatie zo heeft kunnen ontstaan.
Zeer waarschijnlijk zijn de signalen al veel langer aanwezig zijn. Het is goed dat je die nu bewust bent, want dan pas kan je er wat aan doen. Zoek hulp in de vorm van gerichte begeleiding wanneer je al langere tijd klachten hebt die lijken op stress of burnout. Weet dat er ook voor jouw probleem een oplossing is. Je moet alleen even weten welke weg je kunt bewandelen. Plan gerust die gratis intake, dan vertel ik je meer over hoe ik jou kan helpen. Hoe vlotter je actie onderneemt, hoe sneller je weer fijn kunt leven, werken en genieten!
Herken je éen of meerdere van onderstaande klachten of problemen die te maken hebben met Stress of Burnout?
| Je hebt weinig energie Je voelt je vaak gespannen Je hebt regelmatig last van depressieve gevoelens Je hebt last van allerlei vage lichamelijke klachten Je piekert veel over van alles wat fout gaat of kan gaan Je komt weinig aan jezelf toe Je moet alles goed doen en ervaart druk vanuit omgeving | Je hebt moeite je werk en privé soepel te combineren Je hebt regelmatig moeite je aandacht vast te houden Je raakt vaak het overzicht kwijt Je hebt moeite om volledig te genieten van wat je doet Je vindt het lastig te ontspannen, ook in je vrije tijd Je voelt je vaak niet gewaardeerd in je leven en op je werk Je wilt sowieso meer uit je leven halen dan je nu doet |
Wat kost het je als je geen actie onderneemt?
| Alledaagse dingen blijven je veel energie kosten. Je houdt drukte in je hoofd en spanning in je lichaam. Slapeloze nachten maken je steeds meer moe Sombere of depressieve gevoelens blijven je kwellen Relaties thuis en op je werk worden er niet beter op | De kans bestaat dat lichamelijke en psychische klachten chronisch worden. Chronische stress kan zomaar overgaan in een langdurige burnout Een burnout die geen aandacht krijgt gaat niet vanzelf over Je persoonlijke groei stagneert, doordat belemmeringen niet worden opgelost Zonder gerichte actie word je niet de persoon die je graag wil zijn |